Działania UPA - ofiary i wykonawcy

Motto: Rada miasta Warszawy wraz z Pania Gronkiewicz Waltz nie zamierzają wydać pozwolenia na budowę projektowanego tam pomnika Ofiar UPA.

Na wójta Baligrodu wywierane są naciski by zlikwidował pomnik gen. Świerczewskiego
w Jabłonkach, żąda się również likwidacji poległych w walkach z UPA pomników poległych żołnierzy i milicjantów, gdyż jest to relikt epoki komunizmu. Nikt nie bierze pod uwagę, że te właśnie miejsca to publiczny ślad zbrodni. UPA gloryfikowana na Ukrainie, posiada na terenie Polski około 200 nielegalnych pomników i upamiętnień stawianych przez lokalnych przedstawicieli mniejszości Ukraińskiej. Polskie upamiętnienia tragedii ofiar zbrodni to te nieliczne tablice pochodzące jeszcze
z czasów PRL.

Zbrodnie w okolicach wsi Wojtkowa

Zbrodnie na ludności w okolicach wsi Wojtkowa są charakterystycznym przykładem terroru UPA
w Polsce. To co się wydarzyło w Wojtkowej winno się rozpatrywać terytorialnie łącznie z wolami-przysiółkami wsi, czy wsiami ościennymi, a są to: Grąziowa, Jureczkowa, Leszczowate, Trzcianiec, Ropienka, Zawadka.

Mówiąc o sotniach czy kuszczach UPA należy przyjmować, że była to zgodnie z strukturą terytorialną ludność tych wsi, w której odbywała się akcja UPA, przynależna do danej sotni. UPA często chcąc zwiększyć efekty terroru mordowała w najbliższej okolicach miejscowości głównej, którą chciały sterroryzować przed akcją wymierzoną przeciwko niej. Istnieją pewne rozbieżności
w archiwizowanych nazwach miejscowości oraz datach, powstałe przy opisywaniu danych, przez ludzi z poza terenu, a nie posiadających map regionalnych. Milicjanci na terenach województw wschodnich PRL w tamtym okresie, byli w znacznej części żołnierzami AK występującymi w roli funkcjonariuszy, w celach konspiracyjnych.

Wieś Wojtkowa

28.04 1945r

Napad połączonych sotni UPA .

Zamordowano 7 Polaków, między innymi:

- Kalinowski Antoni
- Kalinowski Jan
- Kalinowski Stanisław

Zginęło też 12 milicjantów. /Ks.WP, s 306/

29.09.1945r

Napad na lokalny posterunek MO we wsi. Zabicie 15 milicjantów i 20 cywilnych Polaków.
/Na posterunkach milicji w tamtym rejonie przebywali tajnie, żołnierze AK Ugrupowania Warta /

22.10.1945r

Następny atak połączonych sotni UPA na wieś. Rozbicie posterunku MO, wrzucenie do ognia wziętych do niewoli rannych milicjantów. Spalenie wszystkich polskich zagród i zastrzelenie 20 Polaków.

5.08.1946r

Do dnia 5.08.1946r metodycznie działając przez dwa miesiące sotnie UPA powiesiły na terenie 28 ludzi. Zamordowani to Polacy i rodziny mieszane odmawiające współpracy z UPA, bądź wstąpienia do UPA. Od 09.1945 zginęło tam łącznie 70 osób./źr.APP,SPP sygn 82 s 1061/

Wieś Trzcianiec /obok Wojtkowej/

2/3.04.1945r

Zamordowani przez UPA:

- Kwaśnicki Stanisław
- Harnik Franciszek
- Bamburuk Teodor
- Mielnik Maria
- Husejko Piotr

3.04.1945r.

Zamordowani przez UPA:

2 Polaków i 3 Ukraińców./APP,SPP, sygn.79,s 326/

29.05 1945r

Lubieński Antoni - torturowany i uprowadzony do lasu zaginął.

W czasie ujęcia przewoził korespondencję z Wojtkowej.

1945r

UPA powiesiło dwoje młodych ludzi narodowości ukraińskiej /Babickich/ za to że ich brat uciekł przed mobilizacją do UPA i schował się w Przemyślu./ źr.ZZ, PiD MO, s 306/

Wieś Grąziowa

21.02.1945r

UPA zadusiła Ukraińca za przekazywanie informacji o banderowcach Polakom.

22.02.1945r

W nocy Kuszcz napadł /rejon B-2, Kuszcz , 10 ludzi/ na dom Cara Jana, powieszono go 500 m od domu i pozostawiono na nim kartkę (Smerti subacza sowieckim NKWD, Polskim posipaczom
i naszym zdrawczykom.) J Car był banderowcem. /sprawę zlokalizował posterunek MO Wojtkowa/

19.03.1945r

Zamordowano 7 Polaków./źr.APP, SPP sygn 79 s 21/

22/23.03.1945r.

W nocy UPA zabiła:

- Kielar Michał
- KielarMikołaj
- Kucharski Stanisław
- Kijanka Piotr
- Stelmach Jan
- Kania Franciszek
- Kania Antoni

Wieś Zawadka

3.03.1945r.

UPA powiesiła Jana Wisłockiego - Ukraińca.

20/211.07.1945r

W nocy uprowadzono polską rodzinę w składzie czterech osób. Ślad po nich zaginął.

1945r

Zamordowany w okolicach Rymanowa Hołota Stefan sołtys Zawadki.

18.071946r.

Zamordowany przez UPA

- Konopelski Zdzisław rolnik
- Konopelski Władysław (członek PPS)
- Konopelski Tadeusz

Wieś Leszczowate

29.07.1944r

UPA napadła na dwór gdzie torturowano, zamordowano i zbeszczeszcono zwłoki miejscowego ziemianina i właściciela Jana Garschinga lat 35 i jego żony Ireny lat 22.

30.07.1944r

Torturowani, zamordowani i zbeszczeszczone zwłoki:

- Kuźmiński Feliks
- Kuźmińska Katarzyna
- Kuźmińska Maria
- Kuźmińska Anna
- Kuźmiński Stanisław
- Zdziebko Maria
- Zdziebko Teres
- Zdziebko Kazimierz (lat 9)
- Zdziebko Zygmunt (lat 5)
- Zdziebko Józef (lat2)
- Zdziebko Stanisław (lat 2)
- Stefanow Antoni
- Stefanow Józefa
- Stefanow Julia
- Stefanow Zofia
-J ohan Jan
- Czelny Stanisław
- Pysulak Teodor

W mordzie uczestniczyli mieszkańcy Leszczowatego, Wańkowej, Jureczkowej-jako policjanci ukraińscy pod dowództwem Worony /wg protokołu spisanego przez proboszcza ks Adama Czepka, źr. MMJ, KsWP, s 308 NR 1998,nr 29 s 23/

20.10.1945r

UPA zamordowało Jana Telesza, rolnika.

8.08.1946r.

UPA zamordowało Jana Kuźmińskiego (23 lata)

Wieś Ropienka

9.03.1943r ?

UPA morduje Kazimierza Rettingera, oraz kierownika miejscowej OUN Teodora Sałosza, który sprzyjał Polakom./źr.JKAK 1993 nr7s4/

17.03.1944r

Policjant ukraiński Worana zastrzelił Polaka Szczawińskiego.

30.07.1944r

UPA zamordowała 13 Polaków i Ukrainkę oraz 7 mieszkańców Berlikowa, którzy tam przebywali.

11.08.1944r

Zamordowany Galant Andrzej.

28.08.1944r

Zamordowana Maria Kubryn.

1.09.1944r

Zastrzelony Dymitr Homulak.

7.09.1944r.

Zastrzelony Wowta Michał.

17.11.1944r

Zabity Milczanowski Franciszek (gajowy).

Jesień1944r

Zastrzelony Sołacz Teodor pracownik pocztowy.

1944r

Zastrzelony przez UPA Latocz Teodor s Michała pracownik pocztowy.

5.02.1245r.

Zabity przez UPA Wolanin Antoni.

16.021945r.

Zastrzelony przez UPA Chorzępa Bronisław.

27.02.1945r.

Zastrzelony przez UPA Szymoniak Władysław.

7.03.1945r

Zastrzelona przez UPA Terefeńko Anna.

17.04.1945r

Zastrzelona przez UPA Szmajda Maria.

17.05.1945r

Zastrzelony przez UPA Brelik Władysław.

2.09.1945r.

Zastrzelony przez UPA Jarcuba Stefan.

9.09.1945r.

Zastrzelony przez UPA Perlakowski Grzegorz.

20.11.1945r./bądź 29.11.1945r

Zastrzeleni przez UPA

- Horbowy Tadeusz
- Horbowy Władysław

1945r

Zastrzelony przez UPA Grzegorz Bednarz pracownik pocztowy..

28.03.1946r/bądź 25.11.1946r

Zastrzelony przez UPA Józef Konopelski ur 1896 robotnik naftowy.

26.04.1946r

Zastrzelony przez UPA Kociuba Teodor.

12.09.1946r

Napad połączonych sotni, zabici:

- Rudiak Anna
- Rudiak Zofia
- Wojcieszyn Jan
- Iwanicki Mikołaj
- Tarnowski Antoni

23.10.1946r

Zastrzeleni przez UPA:

- Basarb Anastazja
- Hołubowski Piotr

25.10.1946r

Zastrzelony przez UPA Bodnar Grzegorz.

Zbrodni na terenach wokół wsi Wojtkowa dokonywali:

(brak dat przy nazwiskach wskazuje że upowcy przeżyli wojnę)

Nadrejon krypt. "Chołodnyj Jar"
Obejmował między innymi:
północno-wschodnią część pow. Lesko, północną część pow. Ustrzyki Dolne .
Prowidnyk nadrejonu - Piotr Kawuza "Ruslan", "Taras", "Trojan", "M", R-zet", "100" (1945-XII 1947)
Referent wojskowy - NN "Bajda" "377"
Referent organizacyjny - Stefan Jaroszewicz "Robert" (Il-X 1945)
Referent SB - Wasyl Capiak "Potop", "Wron", "7+7" (1945-VII 1947)
Referent propagandowy - NN "Wadyn", "Myron" (1945-XI 1946)
Referent finansowy - Marcin Martyn "Lisowczyk", "Dawydenko" (III 1945-IX 1946)
- Jarosław Machnyk "Oczeret" "Czumak" "444+10" (IX 1946-poł. 1947)
Referent wyszkolenia wojskowego - Włodzimierz Bachtałowski "Zenko" (1945-47)
Referent zdrowia - NN "Wujek" (II 1945-X 1946)
- Bohdan Huk "Skała", "Wyr, "H-20" (X 1946-VI 1947)
Kierownik ośrodka technicznego - NN "Danylo", "Łypa" (1945-VII 1947)

Rejon II krypt. "B-2"
Obejmował następujące gromady: Rokszyce, Rybotycze, Nowosiółki Dolne (pow. Przemyśl), Wojtkowa .
Prowidnyk rejonu - Wasyl Hadaj "Bojczuk", "Biłyj", "Tiso" (1945-VII 1947)
Referent wojskowy - NN "Lastiwka" (1945-47)
Referent organizacyjny - Roman Surowiecki "Bystryj" (1945-47)
Referent SB - NN "Jurij" (1945-47)
Referent gospodarczy - NN "Ter" (1945-IX 1947)
Komendant łączników - NN "Sołowij" (1945-47)
Dowódca bojówki SB - NN "Neczaj" (1945-47)
Rejon dzielił się na 2 kuszcze:
- Kuszcz l - obejmował wsie: Graziowa, Wojtkowa, Wojtkówka, Jureczkowa, Nowosielce, Kosickie, Trzciniec
Prowidnyk kuszcza - Bohdan Bryliriski "Ostryj" (1945-47)
Działali również w omawianych wsiach:
"Myron"
Oddział UPA działający do końca 1945 r. w składzie kurenia "Rena", następnie jako samodzielny pododdział przemieszczający się na terenie pow. Przemyśl , po czym na terenie pow. Brzeg n. Odr. Dowódcą był Myron Onyszkiewicz "Myron", który w końcu 1945 r. odszedł na teren USRR, skąd powrócił w marcu 1947 r. na teren Polski, zalegalizował się i wyjechał na ziemie odzyskane, gdzie zorganizował 5-osobowy samodzielny oddział działający do końca 1947 r. "Smyrnyj"
Oddział UPA działający w latach 1945-48 na terenie pow. Gorlice i Nowy Sącz jako samodzielny pododdział. Dowódcą sotni był Michał Fedak "Smyrnyj".

W 1947 r. sotnia "Smyrnego" została rozbita przez WP w pow. gorlickim, gdy usiłowała przedostać się na terytorium Czechosłowacji. Drobne grupki wróciły do Polski, działały też na terenach omawianych wsi do 1948 r.

Samodzielna Sotnia "Smyrnego" liczyła ok. 150 ludzi i działała w latach 1946-47 na terenie pow.: Lesko, Przemyśl , Radymno, Jarosław, Lubaczów, Tomaszów Lubelski,
dowódca - Grzegorz Łewko "Kruk"
z-ca dowódcy - Mikołaj Litwin "Kołoś"
pol.-wych. - Michał Pich "Chmiel"
buńczucznyj - NN "Snih"
intendent - NN "Horyń"
lekarz - NN "Zielony"
Oddział "Kruka" dzielił się.:
I czota - dowódca - NN "Wołodko"
1 rój - dowódca - Michał Jakubowicz "Misiecz"
2 rój - dowódca - NN "Dan"
3 rój - dowódca - NN "Kołos"
II czota - dowódca - Wasyl Odyneć "Orih"
1 rój - dowódca - Mikołaj Szczurko "Suh"
2 rój - dowódca - NN "Łewko"
III czota - dowódca - NN "Snihor"
1 rój - dowódca - NN "Czech"
2 rój - dowódca - NN "Bihun"
3 rój - dowódca - NN "Dnistr"

Na początku 1946 r. z rozkazu prowydnyka UPA M. Onyszkiewicza "Oresta" rozpoczęto rekonstrukcję UPA na tym terenie.

Powołano dowództwo odcinka w składzie:
dowódca odcinka - Wasyl Mizerny "Ren"
z-ca dowódcy - NN "Konyk" (do II 1946)
NN "Bajda" (od III 1946)
oficer operacyjny - Roman Dybko "Wola"
oficer techniczny - NN "Inżynier"
oficer polityczny - NN "Wernyhora"
oficer personalny - NN "Kejdanec"
adiutant d-cy - NN "Hałagan"
pisarz - NN "Rostysław"
Prowidnyk rejonu - NN "Bujtur" (I-V 1945)
- NN "Wernywola" (V-XI 1945)
- Władysław N "lhor", "Homin" (XI 1945-IX 1947)
Referent wojskowy - Jarosław Kociołek "Kryłacz" (1945-47)
Referent organizacyjny - Łeskiw "Odud" (1945-V 1947)
Referent SB - Stefan Kucyk "Orłyk" (V 1945-!X 1946)
- Iwan Krywucki "Arkadij" (IX 1946-IX 1947)
Referent propagandy - Iwan Krywucki "Arkadij" (lI 1946-IX 1947)
Referent gospodarczy - Roman Soroczak "Nestor" (IV 1945-II 1947)
Referent zdrowia - Wasyl Pełło "Taras" (1945-47)
Komendant łączników - Michał Kłos "Czumak", "Korb" (1945-47)
Dowódca bojówek SB - NN "Szumnyj ", "Hordij" (1945-IX 1947)
Rejon dzielił się na trzy kuszcze:
- Kuszcz l - obejmował wsie: Wańkowa, Myczkowce, Orelec, Jankowce, Rudenka, Wola Rymanowa, Leszczowate , Brylików .
Prowidnyk kuszcza - Mikołaj Czupa "Skakun" (1945-V 1947)
- Kuszcz II - obejmował wsie: Paszowa, Stankowa, Zawadka, Tyrawa Wołoska, Uherce, Bezniechowa Dolna, Bezniechowa Górna
Prowidnyk kuszcza - Włodzimierz Kmet "Sławko", "Matyj" (1945-VI 1947)

A więc zbrodniarze ci mają pomniki, a ich ofiary mieć ich nie będą.

Tymczasem ramach programu lokalnego polskiej telewizji nadano w marcu tego roku film pt. Utrwalanie władzy ludowej. TVP 3 przedstawia w nim wypowiedzi świadków, ukraińskich mieszkańców Komańczy wspominających o rzekomym akcie mordu dokonanym przez żołnierzy Wojska Polskiego na księdzu Oreście Wehrynowiczu .( Mój przypisek " Kilkanaście teczek procesu Oresta było w CA MSWiA , a dzisiaj są w IPN. Są jednak wyszczerbione ( ktoś je ewidentnie opróżnia )
Rodzina Oresta Węhrynowicza
- skrajni nacjonaliści - ciocie,wujkowie - przed wojna skazywani za antypolski
terroryzm, nienawidzący Polski. Jest książka beletryzowana "Narada u Oresta", autor Jarnicki"

Oczywiście świadkowie ci zapamiętali tylko jeden incydent ze swojego życia w Komańczy - śmierć Wehrynowicza, nie potrafią bądź nie chcą już wymienić innych faktów, które dotyczą zarówno ich jak i ich najbliższych sąsiadów. Tymczasem raport porucznika wojska polskiego Jagody z okresu próby przejścia jego oddziału przez Komańczę mówi wiele o tamtych czasach. Oddział Jagody przebywał w tamtym czasie na obrzeżu rzeki Osława. "szedłem na przodzie...po kilku minutach marszu zauważyłem z prawej strony /od strony Komańczy-przypisek mój/ tylarierę około 20 ludzi w polskich mundurach, chodzących wolno w naszym kierunku...Kto wy ? spytałem. Wojsko ! usłyszałem odpowiedź-chodźcie czego stoicie?...

Obie grupy dzieliło około 60 metrów...żołnierze zaczęli twierdzić, że rozpoznali kogoś
z oddziału...nagle otrzymujemy ogień...walka rozpoczyna się dla nas w warunkach niekorzystnych...
z pomocą przychodzi nam....gwałtowna zamieć...wycofujemy się"

Świadek, występujący w filmie, mieszkaniec Komańczy Dołżycki nie mówi, że jego sąsiedzi
z Komańczy również używają mundurów wojskowych i mają broń. Świadek w filmie rozpoznaje bezbłędnie formacje wojskowe czego nie udawało się oficerom wojska polskiego i co wykazuje jedynie istnienie u niego innych kwalifikacji i zaangażowania od wykazywanych przez zwykłych mieszkańców górskich miejscowości Beskidu. Oczywiście chce wymienić jedynie incydent związany z księdzem Orestem Węhrynowiczem i nie wspomina jak jego sąsiedzi zastrzelili tam sołtysa Sopinke Andrzeja, potem jego następcę Warchała Mikołaja, jak spalili wraz ze szkołą jej kierowniczkę Panią Drozdową i jej siostrę Panią Kułak. Nie przypomina sobie, jak spalili stację kolejowa w Komańczy, zabili przebywającego tam bez żołnierzy por Gierasika i kolejarza Gońcę. Nie policzył też, że na terenie gminy Komańcza wojsko polskie poniosło w spotkaniach z sąsiadami Pana Dołżyckiego straty procentowo większe (11%) niż uczestnicy Powstania Warszawskiego (6,4%). Przyczyną tych strat było działanie sąsiadów Pana Dołżyckiego, którzy poszli w ślad za znanymi sobie żołnierzami strażnicy WOP opuszczającymi Komańcze w kierunku Jasiela i gdy potem ci ostatni poddali się swoim wiejskim znajomym, dokonano na nich mordu (112 osób) na wzgórzu Berdo, w niemal wzrokowym kontakcie z domami Komańczy. Mord trwał kilka dni i dziś już nikt nie chce tego pamiętać? Wykonali to: Chrin, Bir, Stiach dowodząc między innymi łemkowskimi mieszkańcami tej wsi.

Przytoczę fragmenty opracowania Bogdana Horbala "Łemkowie i Łemkoznawstwo w Polsce" jest ono dostępne na internetowych stronach organizacji łemkowskich . Cytuję: "na wschód od martwego pasa") stosunek ludności do UPA jest bardzo dobry ("martwy pas" niemiecki rejon zaminowany na linii Krosno-Dukla)... Zapraszają do siebie oddział UPA.. Młodzież żąda broni.. (dotyczy to również Komańczy - mój przypisek).. bardzo dużo młodzieży uciekało do podziemia. Sotnik "Chrin" (stacjonował przy zachodnich obrzeżach Komańczy ) stworzył z nich drugą sotnię... młodzi chłopcy mieli tylko jedno pragnienie - zemsty, zemsty i jeszcze raz zemsty... i wreszcie sotnia "Stacha" znana jako łemkowska. Zorganizowana wewnątrz obszaru przejściowego, czyli na Łemkowszczyźnie wschodniej, stacjonowała we wsiach na wschód od Osławy."

Młodzi ludzie nigdzie na świecie sami z siebie nie żywią do nikogo nienawiści jeżeli im ktoś tego nie przekaże. A tego właśnie nauczał ksiądz Orest Węhrynowicz przywódca duchowy Pana Dołżyckiego i jego sąsiadów. Niestety również i Ostap Steca ukrainski rodak Pana Dołżyckiego z Komańczy znając skłonności swoich sasiadów, jak mówił "przyszłości nie można liczyć na lojalność tej ludności względem państwa", był on współautorem większości dokumentów opracowanych w związku z akcją "Wisła" i był generałem Armii Czerwonej przy sztabie LWP odpowiadającym za realizację tego planu.

W dniach 14 X 2006 r dopuszczono w TVP3 telewizyjne relacjonowanie uroczystości z Pawłokomy urządzonych tam przez grekokatolickiego księdza dr Mirona Michaliszyna z okazji przypadającego
w tym dniu "święta" powstania UPA.

Tymczasem gloryfikowanie faszyzmu jakim również jest UPA w świetle polskiego prawa winno zakończyć się wnioskiem prokuratora o ściganie przestępstwa:

- Konstytucja RP art.13,
- UCHWAŁA Z DNIA 28 MARCA 2002 R. I KZP 5/2002, U Z A S A D N I E N I E
Wyrokiem Sądu Rejonowego w O. z dnia 28 czerwca 2001 r. w sprawie
II K 1256/00,
- Flemming, W. Kutzmann Przestępstwa przeciwko porządkowi publicznemu
Warszawa 1999, s. 66,
- R. Góral Kodeks karny. Praktyczny komentarz Warszawa 2000, s. 336),
- Wojciechowski Kodeks karny. Komentarz. Orzecznictwo Warszawa 2000, s. 487,
- R. Góral op.cit. s. 336, A. Marek Prawo karne Warszawa 2001, s. 659,
- L. Gardocki Prawo karne Warszawa 2001, s. 287)

Jan Lucjan Wyciślak

15. 04. 2007r.
RODAKpress