Jak wygląda proces tworzenia pieniądza - Wojciech Teister

 

Zabezpieczenia konkretnych banknotów można
poznać bliżej, używając mobilnej aplikacji NBP Safe
Kto decyduje o produkcji polskich monet i banknotów, jak wygląda
proces tworzenia pieniądza i kiedy kończy swoje „życie”?

Czy wyobrażasz sobie życie bez pieniędzy? Codzienność byłaby znacznie bardziej skomplikowana. Aby zdobyć potrzebne towary, musielibyśmy je wymieniać za inne, a samo ustalanie ich wzajemnej relacji wartości zajmowałoby sporo czasu. Dlatego wynaleziony w starożytności pieniądz bardzo ułatwia nie tylko wielkie transakcje handlowe, ale również zwykłe zakupy. Jednak aby pieniądz mógł spełniać funkcję środka płatniczego, musi odpowiadać wymaganiom emitenta oraz rynku w zakresie jakości wykonania oraz poziomu zabezpieczeń przeciwko fałszerstwom. Istotne jest także to, że nie każdy może wyprodukować pieniądze.

Decyzję o wprowadzeniu do obiegu danego znaku pieniężnego, w wyniku czego staje się on prawnym środkiem płatniczym, podejmuje Prezes Narodowego Banku Polskiego w drodze zarządzenia, a NBP przysługuje wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych Rzeczypospolitej Polskiej. To bank centralny decyduje, kiedy i jaką ilość banknotów czy monet wyprodukować, reagując na zmieniający się popyt na gotówkę ze strony rynku.

Ściśle określone zasady

Od 1995 r. w Polsce prawnym środkiem płatniczym są banknoty z serii przedstawiającej wizerunki polskich władców. Poszczególne nominały przedstawiają Mieszka I, Bolesława I Chrobrego, Kazimierza III Wielkiego, Władysława II Jagiełłę, Zygmunta I Starego i Jana III Sobieskiego. Gdy Narodowy Bank Polski podejmuje decyzję o wprowadzeniu na rynek np. nowego banknotu (powiedzmy o nowym nominale), wtedy konieczne jest zaprojektowanie go od podstaw. Jest to proces, w którym łączy się artystyczny kunszt z nowoczesnymi technologiami zabezpieczeń przed fałszerstwem. Jak wygląda początek życia nowego banknotu?

Projektant nie ma w swojej pracy zupełnie wolnej ręki. Opracowując projekt nowego banknotu, musi wziąć pod uwagę liczne ograniczenia wynikające z konieczności zastosowania wybranych elementów szaty graficznej charakterystycznych dla serii oraz ich rozmieszczenia na obu stronach banknotu, a także uwzględnić konieczność wprowadzenia określonego zestawu zabezpieczeń. Wśród nich znajdziemy na przykład znak wodny, mikrodruki, tzw. recto-verso, farbę opalizującą, nitkę zabezpieczającą osadzoną w podłożu, zabezpieczenie optyczne wykonane farbą o zmieniających się w zależności od kąta patrzenia kolorach i dające wrażenie ruchu, ale też rysunki widoczne w świetle ultrafioletowym. Zabezpieczenia te mają utrudnić fałszerzom podrabianie banknotów. Zabezpieczenia konkretnych banknotów można poznać bliżej, używając mobilnej aplikacji NBP Safe. Podłoże, na którym drukuje się banknoty, to papier, którego główny składnik stanowi bawełna.

Artysta projektujący banknot może go rysować ręcznie lub użyć komputerowego programu graficznego. Kiedy wizerunek nowego banknotu jest już przygotowany i zostanie zaakceptowany, wtedy przychodzi czas na wprowadzenie do produkcji.

„Fabryka pieniędzy”

Polskie pieniądze produkowane są obecnie w dwóch miejscach: banknoty w Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych SA, a monety w Mennicy Polskiej SA. Podmioty te nie mogą jednak samodzielnie podejmować decyzji o produkcji. Robią to wyłącznie na zlecenie Narodowego Banku Polskiego.

Produkcja monet poprzedzona jest co do zasady przygotowaniem projektu graficznego monety, a na podstawie projektu graficznego – modelu gipsowego. Jego wizerunek zostaje zeskanowany i wprowadzony do maszyny grawerującej, która tworzy tzw. prototyp monety. To na podstawie tego wzoru przygotowywane są narzędzia – tzw. stemple, przy użyciu których urządzenia tłoczące produkują kolejne egzemplarze monet. W przypadku banknotów projekt jest cyfrowo przetwarzany dla poszczególnych technik druku. Jedną z ważniejszych technologii druku jest wklęsłodruk. Projekt wizerunku w technologii wklęsłodrukowej przenoszony jest na metalową płytkę, której jedyny egzemplarz jest przechowywany w skarbcu NBP. Na bazie tej płytki powstają kontrmatryce, a następnie płyty do druku banknotów w tej technologii.

Gdy monety i banknoty są już fizycznie wyprodukowane, zostają przetransportowane do Oddziałów Okręgowych Narodowego Banku Polskiego, które zaopatrują banki i Pocztę Polską SA w banknoty i monety zgodnie z ich zapotrzebowaniem. Banknoty i monety o różnych nominałach trafiają do naszych portfeli za pośrednictwem m.in. wypłat z kont, bankomatów i obrotu detalicznego. Warto dodać, że każdy banknot posiada niepowtarzalny numer seryjny, czyli składający się z dwóch liter i siedmiu cyfr znak alfanumeryczny.

Ile trwa życie pieniędzy?

Okres życia banknotu uzależniony jest od jego nominału i waha się od 2,5 roku w przypadku niższych nominałów aż do 20 lat w przypadku nominałów wyższych. W przypadku monet okres życia jest dłuższy i może wynieść nawet kilkadziesiąt lat. Banknoty i monety, które w trakcie sortowania na specjalnych maszynach w Oddziałach Okręgowych NBP zostają zakwalifikowane jako nienadające się do obiegu ze względu na zużycie – zabrudzenie lub inne defekty – są niszczone i nie powracają do obiegu.

Co jednak dzieje się w sytuacji, gdy jesteśmy w posiadaniu zużytego banknotu?

Wszystkie banki komercyjne działające na terenie Polski mają obowiązek wymienić klientowi zużyte lub uszkodzone banknoty, pod warunkiem, że ich autentyczność nie budzi podejrzeń, a ich cechy umożliwiają rozpoznanie wartości nominalnej. Wymianie podlegają banknoty przerwane na nie więcej niż dziewięć części, jeśli wszystkie części pochodzą z tego samego banknotu i łącznie stanowią 100 proc. pierwotnej powierzchni lub banknoty, które zachowały ponad 75 proc. powierzchni w jednym fragmencie. Banknot, w przypadku którego zachowało się od 45 proc. do 75 proc. pierwotnej powierzchni w jednym fragmencie, zostanie wymieniony za połowę wartości nominalnej. Uszkodzone banknoty trafiają z powrotem do banku centralnego, gdzie podlegają zniszczeniu.

***

wybrane zabezpieczenia banknotu 200 zł

Strona przednia: 1. Znak wodny: podczas oglądania banknotu pod światło widać wizerunek władcy oraz cyfrowe oznaczenie nominału „200”. Pole znaku wodnego nie jest zadrukowane. 2. Nitka zabezpieczająca: podczas poruszania banknotem jest widoczna płynna zmiana barwy ze złotej na zieloną, a wzór szachownicy porusza się w płaszczyznach poziomej i pionowej. Podczas oglądania banknotu pod światło widać pionową ciemną linię z cyfrowymi oznaczeniami nominału „200” i „200 ZŁ”. 3. Recto-verso: elementy graficzne znajdujące się na obu stronach banknotu oglądane pod światło uzupełniają się i tworzą pełny obraz – koronę w owalu. 4. Farba zmienna optycznie: kolor tarczy płynnie przechodzi ze złotego w zielony, a wzór szachownicy porusza się w płaszczyznach pionowej i poziomej.

Strona odwrotna: 5. Recto-verso: elementy graficzne znajdujące się na obu stronach banknotu oglądane pod światło uzupełniają się i tworzą pełny obraz – koronę w owalu. 6. Farba opalizująca: ornament w kolorze złotym w zależności od kąta patrzenia jest widoczny lub prawie niedostrzegalny. 7. Złota farba: farbą w kolorze złotym są wydrukowane cyfrowe oznaczenie nominału „200” oraz ozdobny wzór pod nominałem.

Wygraj nagrody!

• Przeczytaj uważnie tekst z cyklu „Nowoczesne finanse seniora”, rozwiąż krzyżówkę, znajdującą się na ostatniej stronie dodatku telewizyjnego, i odczytaj hasło utworzone z ponumerowanych liter. Nagrody czekają! • Atrakcyjne nagrody czekają również na uczestników zabawy dostępnej na internetowej stronie cyklu „Nowoczesne finanse seniora”. Wystarczy wejść na: www.gosc.pl/Nowoczesne_finanse_seniora i rozwiązać quiz lub wypełnić ankietę dotyczącą treści artykułu z cyklu „Nowoczesne finanse seniora”. Wśród uczestników zabawy zostaną rozlosowane nagrody.

Co to znaczy?

Historia transakcji: To zapis operacji finansowych wykonywanych na rachunku bankowym. Jest to jedna z podstawowych funkcji, jakie są dostępne w ramach obsługi internetowego konta bankowego. Inflacja: Zjawisko uśrednionego wzrostu cen towarów i usług w gospodarce. Na skutek inflacji, czyli wzrostu cen, spada tzw. wartość nabywcza pieniądza. W praktyce oznacza to, że za tę samą kwotę możemy kupić mniejszą ilość towaru niż wcześniej. Zjawiskiem odwrotnym do inflacji, które polega na spadku cen, jest deflacja.

Więcej o ekonomii na stronie www.nbp.pl. Zainteresowała cię treść artykułu? Podziel się z najbliższymi! Zaproś ich do odwiedzenia strony www.gosc.pl/Nowoczesne_finanse_seniora, gdzie zamieszczamy kolejne odcinki cyklu „Nowoczesne finanse seniora”.

Wojciech Teister

03.06.2019r.
Gość.pl

 
RUCH RODAKÓW: O Ruchu - Dołącz do nas - Aktualności RR - Nasze drogi - Czytelnia RR
RODAKpress: W skrócie - RODAKvision - Rodakwave - Galeria - Animacje - Linki - Kontakt
COPYRIGHT: RODAKnet